Regelgeving rond zaden

Verslag van de workshop van Monique Wijn van De Godin en het Noordelijk Zadennetwerk | 4 maart 2017 Reclaim the Seeds

Monique werkt aan zadenvermeerdering sinds 2002. Monique belicht de voorwaarden waaronder je als zaadvermeerderaar jouw producten mag ontwikkelen en op de markt brengen.

In de jaren '90 is er een grootschalig onderzoek uitgevoerd naar de ontwikkelingen van soorten en rassen in de afgelopen 100 jaar. Daar kwam uit naar voren dat er over de hele linie een grote erosie in diversiteit plaatsvond. Reden waarom er in '97 een grote campagne heeft plaatsgevonden om de biodiversiteit te gaan verhogen door met extra inspanning rassen in stand te houden.
In andere landen zijn er ook activiteiten ontwikkeld om de biodiversiteit te vergroten en vooral ook voor de toekomst veilig te stellen. Dat is onder andere gedaan door Arche Noah in Oostenrijk waar zo'n 6000 rassen in zijn opgeslagen via 110 instandhouders. Maar beter dan opslaan (en invriezen) is zaaien en opnieuw oogsten. Dat stelt de rassen in staat om zich aan de klimaatveranderingen aan te passen en zich te kunnen handhaven. Ook dit doet het netwerk van Arche Noah.

Belangrijk is te weten dat het patenteren van rassen overkomt uit de Verenigde Staten. Wij kennen dat van oudsher niet. Wij kenen het kwekersrecht: ik ontwikkel een ras en een ander mag niet hetzelfde ras op de markt brengen (zonder daarvoor te betalen) maar die ander mag wel met dat ras verder gaan om een nieuw ras te ontwikkelen. Bij de strikte regelgeving rond patenten mag dat niet. De EU heeft onlangs besloten dat patenten/octrooien op rassen ongewenst zijn. Het octrooibureau moet hier echter nog mee akkoord gaan.

Hoe zit dat nu als je op kleine schaal aan zaadvermeerdering doet?
Je kunt dan mensen vragen donateur van jouw bedrijfje te worden in ruil waarvoor je hen zaden geeft. Dat mag zonder bijkomende acties te moeten uitvoeren binnen de huidige regelgeving.

Maar wat als je er ook enige omzet mee genereert?
In Nederland is de NAK (Nederlandse Algemene Keuringsdienst) verantwoordelijk voor het opstellen van spelregels en de controle op de naleving daarvan. In EU verband zijn in 2009 nieuwe spelregels opgesteld die vervolgens door de lidstaten zijn geïmplementeerd. In die richtlijn moeten alle zaden van rassen aangemeld en gekeurd worden. Wat niet aangemeld is en op de markt gebracht wordt is illegaal... Deze procedure is echter vrij kostbaar en voor kleine vermeerderaars moeilijk op te brengen. In Nederland is men afgeweken van de EU richtlijnen:
In Nederland geldt er nog een onderscheid tussen amateurrassen (dit zijn de rassen die onder bijzondere omstandigheden groeien), de instandhoudingsrassen (dit zijn rassen die van oudsher op bepaalde plaatsen groeiden en geoogst werden) en de 'normale' commerciële rassen.

Verder is goed om te weten dat de huidige zaden veelal F1 hybriden zijn; de gewassen hebben alle dezelfde eigenschappen en maar de zaden hiervan leveren planten met juist zeer diverse eigenschappen. De voedingsindustrie en veel boeren vinden dit fijn, maar de akkerbouwer of tuinder die zelf zaden bewaart heeft hier weinig aan. Gebruikers van F1-hybriden moeten elk jaar dus nieuw zaaigoed kopen.

Bij landrassen hebben de zaden van oudsher verschillende eigenschappen, waardoor de planten bijvoorbeeld verschillend in grootte worden of niet op hetzelfde moment rijp zijn. Het geheel wordt daardoor lastiger te oogsten, maar is ook minder kwetsbaar voor (weers-)omstandigheden. Deze rassen horen meer bij een kleinschalige landbouw, de F1 rassen (hybride) meer bij een grootschalige. Deze laatste is dan tevens kwetsbaar voor omstandigheden.

Is registratie en keuring door de NAK nodig?
Bij ZELF TELEN + VERKOPEN: ja, mits de omzet per ras hoger is dan 500 euro per jaar; Onder dat bedrag is een goedkope registratie afdoende en een keuring van 10 euro eens per 10 jaar.
Bij ZELF VERPAKKEN + VERKOPEN: idem.
Bij VERPAKT DOORVERKOPEN: nee.

Bij meer dan 500 euro omzet per ras per jaar wordt er meer gevraagd. Er wordt dan een bijdrage van 0,6% van de jaaromzet gevraagd met een minimum van 50 euro per jaar per ras.

In Denemarken heeft men de regelgeving verder aangepast. Daar vallen kleine teelten + verkopen helemaal niet meer onder de Europese regelgeving. Hier wordt niet direct een grens voor de omzet gehanteerd. De organisatie Arche Noah zou graag zien dat de Deense wetgeving overgenomen wordt in andere landen.

Conclusie: tot op zekere hoogte is het een positief verhaal omdat de kosten voor registratie en verkoop beperkt blijven tot 10 euro per ras per 10 jaar.

Link:
- De Godin Eetbaar landschap: http://degodin.nl
- het Noordelijk Zadennetwerk: http://noordelijkzadennetwerk.nl

-- Klik hier om terug te gaan naar het verslagenoverzicht --